Charty pierwotne - zanim się zdecydujesz

foto: Marcin Horbatowski

Większość ras chartów regularnie widujemy na krajowych ringach wystawowych. Każdy laik rozpozna whippeta i charta afgańskiego, borzoja i saluka. Warto jednak pamiętać także o tych chartach, które w rodzimej kynologii nie są tak licznie reprezentowane. Wszak kynologia to nie tylko wystawowy ring.

Poniższy tekst udostępniamy dzięki uprzejmości autora, dra Marcina Błaszkowskiego.

Jeśli sądzisz, że chart rasy pierwotnej jest psem, którego chciałbyś mieć, gratulujemy wyboru! Jednakże jest kilka kwestii, które musisz rozważyć, zanim się zdecydujesz.
Wszystkie rasy, które posiadamy są rasami wyhodowanymi w odmiennych warunkach kulturowych i geograficznych niż te, w których żyjemy. Nie są to rasy psów, które miały służyć jedynie temu, by człowiekowi towarzyszyć, jak dzieje się to w naszej, europejskiej rzeczywistości. W związku z tym z pewnością, będąc właścicielem charta pierwotnego, musisz liczyć się z wieloma trudnościami.

Stając się właścicielem charta pierwotnego, musisz pamiętać, że w Twoje ręce trafia pies myśliwski. Wykorzystanie jego talentów myśliwskich jest zabronione przez Prawo Polskie oraz przez prawodawstwo wielu krajów świata. Zatem musisz tak opiekować się psem, by nie popaść w konflikt z prawem. Pies, aby był zdrowy musi jednak mieć możliwość biegania bez smyczy i tę możliwość musisz mu zapewnić. Pamiętaj, że jedynym sposobem użytkowania charta jest udział w wyścigach, które są organizowane zarówno w Polsce, jak i w innych krajach Unii Europejskiej.

Chart jest psem, który w naturalnym środowisku pracuje bez udziału człowieka. Jako że jest bardzo szybki, odbiega w krótkim czasie od właściciela (w rozumieniu psa: myśliwego) i sam podejmuje decyzję o strategii polowania. Oddalanie się charta od właściciela jest zatem częścią dziedzictwa jego hodowli przez wieki. Tendencja do oddalania się zależy także od rasy – czyli od tego, w jakich warunkach tę konkretną rasę wyhodowano. Można wprawdzie pracować z psem, by mniej chętnie opuszczał właściciela, ale jednak nie należy oczekiwać, że chart na spacerze będzie równie posłuszny właścicielowi, jak czynią to na przykład owczarki.

Chart kirgiski tajgan – jest psem z gór Kirgistanu. Klimat jest tam ostry, chłodny – stąd psy mają pewną ilość przedłużonego włosa. Praktyczne przełożenie na naszą rzeczywistość jest takie, że można te psy trzymać zarówno w domu, jak i na zewnątrz. Tajgany mają instynkt terytorialny, dlatego też można je wykorzystywać do pilnowania ogrodzonego terenu. Teren niedokładnie ogrodzony nie jest właściwym miejscem do trzymania chartów kirgiskich, bo są to jednak charty i mogą uznać, że czas na wyjście. Zatem nie można zostawić otwartej bramy podwórza, gdzie są tajgany i wyjść po gazetę, czy po zakupy. Niektóre charty kirgiskie mają tendencję do wskakiwania na wszelkiego rodzaju podwyższenia. Może się tak stać, że Twój pies będzie chciał skakać po dachach budynków gospodarczych i patrolować także podwórko sąsiadów. Jeśli sąsiadów nie pozna, gdy jest szczenięciem i ich nie polubi, wówczas może być przyczyną konfliktów międzysąsiedzkich. Jeśli mieszkasz w okolicy, gdzie sąsiedzi hodują kury, będziesz zmuszony do pilnowania psa bardzo rygorystycznie. Wprawdzie żaden z naszych tajganów nie skacze i nie wchodzi na podwyższenia, to jednak nie jest pewne, że Twój pies będzie taki sam. Tajgany są mocne i nie są tak szlachetne jeśli chodzi o wymagania żywieniowe i warunki życiowe. Są też bardzo przywiązane do swoich właścicieli, w obronie terytorium, czy członków swojej rodziny (także ludzkiej) mogą wykazać agresję wobec obcego. Wobec dzieci są albo cierpliwe, albo unikają z nimi kontaktu. Tajgan może natomiast bronić dzieci swojego pana, pilnować na spacerach, by się nie rozchodziły, zaganiając je, jak owczarek stado owiec. Gdy tajgan dostrzeże obcą osobę w pobliżu dziecka, może próbować stanąć między tą osobą a dzieckiem i je osłaniać. Za gośćmi, nawet mile widzianymi przez właściciela, tajgan nie przepada. Z rzadka pozwoli się dotknąć obcej osobie, raczej będzie chciał się oddalić, a jeśli mu się gość nie spodoba, odchodząc zwymyśla mu szczekając.

foto: Blanka Horbatowska

Chart środkowoazjatycki tazy – to pies z kazachskich stepów. Posiadanie takiego psa to wielka przyjemność, bo jest on bardzo pięknym i eleganckim psem, jednak jest to związane z dużą odpowiedzialnością. Kazachskie stepy to niemal nieskończona przestrzeń. Gdy chart w pogoni za zwierzyną oddali się od właściciela nawet o 30 km, nie jest to problemem, bo w oddali pan i jego pies widzą się. Zatem pies wie dokąd wrócić. Tazy potrafi odnaleźć swojego właściciela w promieniu 40 km, zatem jeśli oddali się o 10 km, czy 20 km, pies nie uważa tego za utratę kontaktu z panem, tylko za właściwą realizację zadania, czyli polowania. Nie trzeba nikomu uzmysławiać, jakim to może być problemem w Polsce, wśród zatłoczonych dróg – a należy dodać, że charty mają nikły instynkt unikania zderzenia z samochodem. Chart wydaje się myśleć, że w razie czego samochód także zwinnie uniknie zderzenia. W Europie zindustrializowanej pod kołami samochodów zginęło niestety wiele chartów. Posiadanie tazy jest także wyzwaniem z tego powodu, że pies ten ma silny instynkt łowiecki, który realizuje nie tylko przez polowanie oczami, jak każdy chart, ale także węchem. Zatem spuszczając większość innych chartów w środowisku, gdzie nie widać zwierzyny, w dużej mierze możesz być spokojny, że chart nie zacznie polować. W przypadku tazy, gdy nie może on nic dojrzeć, natychmiast schyla głowę i szuka ofiary dolnym wiatrem. Zatem gdy masz tazy, nie wybierzesz się z nim na swobodny spacer, masz conajwyżej szansę na udaremnione polowanie. Tazy nie ma instynktu terytorialnego, nie będzie szczekał na obcych wchodzących do Twojego domu. Jest oddany w zasadzie jednej, może dwóm osobom. Jest też pozbawiony agresji wobec człowieka, co powoduje, że jest bardzo lubiany przez płeć piękną oraz przez dzieci. Tazy nie nadają się do trzymania na zewnątrz. Niektóre psy mają podszerstek, gdyż i w Kazachstanie nie jest ciepło zimą, jednak ze względu na temperament rasy – mały kontakt z człowiekiem – trzymanie tych psów w kojcu, może spowodować, że będą one jeszcze bardziej niechętne do współpracy. Dobrze socjalizowany tazy potrafi brylować wśród gości zaproszonych przez swojego właściciela, może chcieć być w centrum zainteresowania, chociaż równie często może uznać, że czas załatwiać własne sprawy. O agresji wobec obcych jednak nie ma mowy.

foto: Marcin Błaszkowski

Chart arabski sloughi – to chart z Magrebu. Jako że Magreb to połączenie pustyni i oazy, to właśnie takim stał się sloughi. Jest on psem polującym w pustyni, więc jest wytrzymały – stąd przez długi okres swego życia może potrzebować znacznie większej dawki ruchu niż inne charty. Sloughi to także pies oazy, gdzie na małym terenie znajdowało się stosunkowo dużo osób. Być może dlatego u sloughi wytworzyl się instynkt terytorialny? Niektórzy wykorzystują te psy w krajach Magrebu, jako psy pilnujące posiadłości. Z naszych doświadczeń wynika, że jest to pies bardzo czujny, zauważa i słyszy wszelkie obce elementy znacznie szybciej, niż człowiek i potrafi o tym zawiadomić. Wobec obcych podchodzi z rezerwą, czasem okazuje niechęć, nawet warcząc, co jednak jest bardzo rzadkie. Wobec swoich jest wesoły i niesamowicie wylewny. Największym szczęściem dla charta arabskiego jest, gdy może się przytulić do swojego właściciela i tak przytulony pospać. Gości mile widzianych przez właściciela wita radośnie, jak członków rodziny. Potrafi z radości marszczyć nos, odsłaniając zęby, co niektórzy interpretują jako uśmiech, inni podchodzą wówczas do psa z nieufnością. Ze względu na króciutką sierść, psy te w żadnym wypadku nie nadają się do trzymania na zewnątrz. Nie porosną podszerstkiem, gdyż od setek lat, nie był on tej afrykańskiej rasie potrzebny. Wobec dzieci są przyjazne, ustępują im, choć raczej się z nimi nie bawią i nie wykazują opiekuńczości wobec nich.