nadesłała: Ewa Salamon
SYLVAN – Dziennik nauk leśnych i Myśliwych – tom trzeci – rok wydania 1823
a) Wybor młodych chartów.
Charty u nas szczególnie tylko do polowania na zaiące i lisy, na sarny i ielenie bywaią używane.Do pierwszych więc zwięrząt używaią się charty średniego wzrostu, a do drugich rosłych i wielkich. Chcąc mieć dobre młode charty,potrzeba koniecznie, aby z dobrego pochodziły gniazda; to iest: aby ich rodzice, czyli stare charty posiadały iuż wszystkie przymioty, których po tey psów odmianie wymagaią. Albowiem te przymioty więcey z urodzenia aniżeli z wychowania i nauki wynikaią.
Muszą więc charty z natury dobrze ślepić czyli mieć wzrok bystry; dobrze gonić, to iest:moc i rączość w biegu okazywać; być oraz bierczemi, to iest zwierze zręcznie łapać: takie trzy zasady są głównemi ich przymiotami, które polegaią częścią na ich naturalnem ułożeniu, częściąna budowie ciała. Chart dobrze zbudowany iest wysoki uważając od przedniego pazura aż do wierzchołka głowy około 3 stopy i 6 cali, długi zaś od końca pyska aż do końca ogona 4 stopy 2-3 cali (obacz wizerunek) Głowę ma małą z płaskiem ciemieniem na czole, tylną część głowy wypukłą, pysk długi, na przodzie trochę skrzywiony, lecz niebardzo spiczasty, taki, iak u szczupaka; szeroko roztwieraiący się, opatrzony ostremi i mocnemi zębami: inaczey bowiem nie byłby bierczy. Oczy ma wesołe, naprzód wydatne, które rzadko zamyka; uszy wązkie, krótkie i na pół zwisłe: ciało długie, wysmukłe, zwięzłe; Iest piersisty,z długim karkiem, grzbietem szerokim i trochę garbatym, oraz bokami głęboko wpadłemi. Nogi ma płaskie, długie,muskularne; krótkie uda, barki płaskie, golenie chude i mocno żylaste; pęciny krótkie z twardemi wyrostkami znaiduiącemi się pod wielkiemi palcami, palce nie rozłączaiące się, cienkie, pazury zakrzywione. Ogon długi coraz ku końcowi cienszy i do góry zagięty. Włos chartów iest rozmaitych kolorów; bywaią płowego koloru z białą gardzielą, są też zupełnie białe albo czarne, pstre i brunatne. Wyżei podana wielkość nie iest bez wyiątku,są bowiem daleko większe, są też i nierównie mnieysze.
Powonienie chartów w stosunku do innych psów iest małe, co zapewne iest przyczyną,że niewiele nabieraią przywiązania do ludzi. Nie okazuią też wielkiego poięcia; lecz i przeznaczenie charta obu tych przymiotów wiele nie wymaga.
Z temi przymiotami powinien być pies i suka; ostatnia nie ma być ani młodą, ani starą, lecz w trzeciem szczwaniu to iest: 4. lat starą, naylepiey zaś gdy na wiosnę oszczeni się. Wszakże i z charcicy, która z pola schodzi, czyli mało iuż do polowania przyda się, rzut chartów może być dobry.
Jak tylko pocznie dostawać popędu płciowego, ma być od innych psów oddaloną i tylko z psem przeznaczonym do upłodnienia zamkniętą, którego do niey nie więcey iak tylko dwa razy puszczaią. Skoro zostanie płodną, należy ią wtedy dobrze karmić, a gdy będzie do połowy szczenną, nie używać do polowania, inaczey bowiem szczenięta miałyby krzywe nogi. Po oszczenieniu troie tylko szczeniąt zostawia się iey do karmienia, inne zaś szczenięta, ieżeli kto ich potrzebuie, można pod inne suki podłożyć.
c.d.n.
